Kia Ora koutou katoa, Ko Harmony ahau

I  te tīmatannga e te haere ngā akomanga  katoa ki roto, engari kāore mātou e haere ki roto i te wā orite i te haere mātou tahi ki te tahi nā te mea e maha ngā akomanga, nā reeira  i te haere mātou kei roto tahi ki te tahi.

I aha? I te mahi rātou i tētahi rahi, me tētāhi mahi whutuporo. I te hanga  i ngā kuura rereke ngā mea orite engari kāore he orite  te mea katoa, i te rereke tētahi.

He aha ō  whakaaro? Ki tōku nei whakaaro he pai  ki te kite i nga mahi rereke mai i ngā kura katoa kei te rereke, me he tino katakata hoki i tētahi mea, engari he pai ahau ki ngā mea katoa.

Aha tō mea pai? He pai ahau ki te  Mana rahi. Nā te  mea i te pai ki  te kite i ngā mahi o tētahi kura ki temahi he mana rahi.

Anei ngā pikiata  he whakaute  aha  te Hui – Ahurei

Ko tēnei te koeke 1 akoranga 9. Ko te  ture Ka whāki tātou katoa ki tētahi pakeke mō ngā mahi whakaweti

He aha ngā kaupapa o te pukapuka mō te katakata ki tētahi atu?
Mehemea ka katakata koe ki tētahi atu ka kore rātou e whakahoa ki a koe.

I pēhea te waiaro (attitude) o Koni Kiore i te tīmatanga, i te mutunga hoki?
I te tīmatanga ko tōna waiaro ko te katakata. I te whakamutunga kei te mataku ia. Whai muri te ra, te ra pea i te ako ana ia ki te kore te katakata ki tētahi manu ano.

I a wai te mana i te tīmatanga? I a wai te mana i te mutunga? Whakamārama mai.
I te Kiore te mana i te tīmatanga. I te whakamutunga kei a Kara kāhu te mana.

E ako ana mātou

2025 Aromatawai Pūtaiao, Mangakōtukutuku

Te pepeha o  Ngāti Mahanga

Ko Tainui te waka

Ko Pirongia me Karioi ngā maunga

 Ko Waitetuna me Waipa ngā awa

Ko Mōtakotako, Ōmaerō, Aramiro, Te Papa o Rotu me Te Papatapu ngā marae

Ko Māhanga te tangata

Ko Ngāti Māhanga te Iwi

Ko te hononga o Te Pūkaki o Mangakōtukutuku ki te Mana Whenua ko Ngāti Māhanga me te awa o Waikato. He hononga hoki ki tō mātou kura, Te Kura Amorangi o Whakawātea.  Ko te mana whenua o tēnei rohe ko Ngāti Mahanga, ā, kei runga hoki te pūkaki i tēnei whenua. Ka rere te wai o te pūkaki ki roto i te awa o Waikato. Ko tēnei te hononga ki Waikato whānui. Kei te noho tā mātou kura ki runga i te mana whenua o Ngāti Māhanga, nō reira me tiakina mātou i te pūkaki o Mangakōtukutuku. 

Ko ngā mea e 3 mō te hauora o ngā Pūkaki ko te hauora o te wai, ngā ika me te paemahana. Me mārama te wai, me rere hoki kia kaua e paru, ā, kia kaua hoki e pōkeno me te kino te wai. Tuarua, me pai te paemahana o te wai kia kore rawa e mate ngā ika. Mehemea he mahana ka mate ngā Tuna me ngā kokopu. He tino taonga ō te pūkaki o Managakōtukutuku. Tuatoru, me mārama te wai kia ora pai ngā ika. 

Ko ngā raruraru e 3 o Te Pūkaki o Mangakōtukutuku ko ngā rāpihi ki roto i te wai, ngā parakaingaki me ngā otaota. Mehemea kei roto te rāpihi i te wai ka mate ngā ika, ā, ka paru te wai. Kāore ngā otaota me ngā rākau e tipu pai ai. Āpiti atu ki tērā, kāore e taea ngā ika ki te haere ki roto i te wai nā te mea kei te poraka (Blocked) ngā rākau, ā, kāore e taea ngā ika ki te kauhoe. Engari mēna kāore kei te haere ngā rākau ki roto i te wai ka kore e poraka ana te wahi mo ngā ika, ngā  kokopu me ngā Tuna. Tuarua, kua kite koe i ngā parakaingaki (Sewerage) ki roto i ngā pūkaki? He kino rawa. Ko ngā wai mai ngā parakaingaki ngā wai mai tō wharepaku! Uuuuuu! Hei whakakapi,  me tika te wa

i ka tipu tika nga otaota hoki. He pai ngā rakau hei maru (shade) i te pūkaki o Mangakōtukutuku.  Mehemea kāore he rākau nui ka mate ngā ika, ngā kokopu me ngā Tuna. 

Ko ngā mea hei āwhina i te pūkaki ko te whakatō rākau, te kohi rāpihi me te hanga pānui whakamōhio. Tuatahi me whakato rākau kia kaua i mate ana ngā ika nā te mea ko nga ika he mea nui mo tēnei ao, mehemea ka mate kāore ka pai tērā mō te ao katoa nei. 

Tuarua. Me kohi rākau ki kaua i haere a te rakaui  ki roto i te  wai nā te mea kei te  noho a ngā ika ki roto ra, mehemnea kei te haere  a ngā rakau ki roto ra ka poraka mo ngā ika, ara ka taea a ngā ika tīno iti ki te haere ki raro mai i te rākau ki etahi  wahi ano.

Tuatoru. Me hanga i tētahi pānui whakaahua kia mōhio ngā tangata katoa ki te haere mai mo te āwhina, me te tikanga i te pūkaki o Mangakōtukutuku kia kaua i tētahi tangata ano i whio nga rapihi me te tope te rākau ka haere ki roto i te pūkaki o Mangakōtukutuku, mēnā ka haere a ngā rākau ki roto i te pūkaki, nā me hanga i tētahi pānui whakaahua kia kaua i te mahi tētahi mea kāore kei te pai mo te pūkaki ano nā te mea kāore tērā he pai mo ngā ika katoa. Na me tikanga mātou i te pūkaki o Managakōtutuku kia kaua he paru ano nā te mea kāore te pai mo te Mana Whenua  o Ngāti Mahanga. 

                                                                                         Kōrero Whakapi

Ko tēnei te whakamutunga  o tōku tūhitūhi e pā ana ki te  pūkaki o Mangakōtukutuku, me pehea ka  taea ki te āwhina me te tikanga i te mana whenua o Ngāti Mahanga, no reira ngā mihi  mo te panuitia i a tōku nei  tūhituhi. Kei te pīrangi au mo koe ki te ako e pa ana ki te pūkaki o Mangakōtukutuku.

Tēna koe whaea TRiara koe tenei etahi tuhituhi mo  te Te Tirti o Whakapono ka mhoi ke ahau aha nga ture katoa.

Tuatahi  ake: Korero māori e nga wa katoa. E te mohi ahau ko tenei he kura maori, engari a te\ra wiki ete korero pakehā ahau, me e te mohio au ko matou nga toagane o  tenei kura, me korero māorimātou ki waenganui o nga teina, na te mea ko ratou nga mea nui  mo matou, no reira me korero maori ahau i nga wa katoa.

Waihoki Whakaaatu atawhaitanga, manawanui ranei. Me whakatu atawhaitanga e ngā wa katoa kia kaua e mamai te ngakau o tetahi atu  e ngma wan katoa, me kia kau e te tangai e nga tamrik, mena kia mahi koe e mha nga wa, ka hanga tetahi mo tou whanau.

Āpiti atu hoki: Kia tika kia pono. Kia tika kia pono na te  mea mēna kia kooaorekoe ka mahi enei kia kore etahi ki t5e whakapono e a koe. Me mahi tika i e Whakapono e a koe, me mahi tika i nga wa katoa na te mea ka kore koe e whiwhi e te whakapai tari rānei i nga wa katoa.

Tiaki taonga, pukahiko tangata ranei . Tikina tou ake pukahiko, na te mea na tou na tou whanau e hoko mo, me i maha te moni ki te   hoki me ki te whatika.

Tikiana, nga taonga. Me awhina i nga Tangata mehemea kaore rātouu e t6e mōhhio aha te mahi. Me kaua e pattu tetahi atu e nga wa katoa kia mamai ta reātou ngakau.

Whakarongo ki te kaikorero. Whakarongo ki te kaikorero, mena kei te koorero tetahi atu  kia kkore whaktau ta ratou manawanui ki a koe.. He mea niui kinkore tetahi atu ki te pana, patu, whana ki tetahi atuu ahakoa kewhea koe, me whakatou arohanui ki te tangata keuii te korero.

Ringa ngaweri, ringa arohaa. Me wahioio tou ake ringa kia a koe noho me ki a koe anake, kaua e pa,pana,opatu,whana,whiwhi ki tetahi atu e ngāwa katoa mehemea e mahi koe tera ki te kura ka whiwhi koe te tari me whkamahi te ringa aroha ma te mea kaore pai to ringa ngaweri no reira kaua e mahi te ringa ngaweri,  me mahi te ringa aroa anake.

(Kaore au e ot)